શાળા વ્યવસ્થાપન સમિતિ (SMC) ની પુનઃ રચના અંગે સંપૂર્ણ માર્ગદર્શન – NEP 2020 અને RTE એક્ટ અંતર્ગત જરૂરી પગલાં
શૈક્ષણિક વિકાસ અને ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ માટે શાળા વ્યવસ્થાપન સમિતિ (SMC) એ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. નવી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 અને RTE અધિનિયમ 2009ના નિયમો અનુસાર હવે તમામ સરકારી પ્રાથમિક શાળાઓમાં SMC ની પુનઃ રચના અનિવાર્ય બની ગઈ છે. આવો, જાણીએ કે આ પ્રક્રિયા કેવી રીતે કરવામાં આવે છે અને માતા-પિતા તથા સ્થાનિક સમુદાયની કેટલી મહત્વપૂર્ણ ભાગીદારી છે.
અમારી વોટ્સએપ ચેનલમાં જોડાવા માટે અહીં ક્લિક કરો
શાળા વ્યવસ્થાપન સમિતિ (SMC) શુ છે?
SMC એ એક લોકભાગીદારી આધારિત સમિતિ છે જે બાળકના સર્વાંગી વિકાસ અને શાળાની પ્રગતિ માટે જવાબદાર હોય છે. RTE (Right to Education) અધિનિયમ 2009 મુજબ દરેક સરકારી શાળાએ SMC હોવી જરૂરી છે.
SMC ની રચના શા માટે જરૂરી છે?
- શિક્ષણમાં લોકભાગીદારી વધારવા
- શાળાની કામગીરીમાં પારદર્શિતા લાવવા
- માતા-પિતા અને સમુદાયના સહયોગથી શિક્ષણની ગુણવત્તા સુધારવા
- બાળકોના અધિકારના રક્ષણ માટે
પુનઃ રચનાની સમયમર્યાદા અને પ્રક્રિયા:
અગાઉની SMC ની રચના વર્ષ 2023-24 માટે થઈ હતી. હવે 2025-26 અને 2026-27 માટે નવી પુનઃ રચના જરૂરી છે. આ પ્રક્રિયા શૈક્ષણિક વર્ષના પ્રથમ સપ્તાહમાં પૂર્ણ કરવાની રહેશે.
SMC સભ્યોની રચના કેવી રીતે થાય છે?
- કુલ 12 સભ્યો નું પેનલ હોય છે.
- જેમાં 75% (9 સભ્યો) વિદ્યાર્થીઓના માતા-પિતા અથવા વાલીઓમાંથી લેવામાં આવે છે.
- 25% (3 સભ્યો) નીચે મુજબ:
- 1 સ્થાનિક ચૂંટાયેલ સભ્ય (ગ્રામ પંચાયત/નગરપાલિકા)
- 1 શાળાના શિક્ષક અથવા આચાર્ય
- 1 સ્થાનિક શિક્ષણવિદ અથવા કડિયો
SMC विशे……
- એસ.એમ.સી. કુલ બાર સભ્યોની હોય જેમાં ૭૫% (૯ સભ્યો) વાલી સભ્યો શાળામાં અભ્યાસ કરતા બાળકોના માતાપિતા કે વાલીમાંથી હોય.
- એસ.એમ.સી.ના કુલ ૧૨ સભ્યોમાં ૫૦% (૬ સભ્યો) મહિલા સભ્યો હોય.
- એસ.એમ.સી.ના અધ્યક્ષ તરીકે ૯ વાલી સભ્યોમાંથી જ નિમણુંક થાય.
- કુલ ૯ વાલી સભ્યોમાં ધોરણ ૧ થી ૪ ના બાળકોના ૨ વાલી એજ રીતે ધોરણ ૫,૬ ના ૩ વાલી અને ધોરણ ૭, ૮ ના ૪ વાલીની પસંદગી કરેલ હોય.
- શાળા આચાર્યશ્રી હોદ્દાની રૂએ સભ્ય સચિવ તરીકે કામ કરતા હોય.
- આચાર્યશ્રીની ગેરહાજરીમાં શ્રેયાન શિક્ષક કામગીરી કરતા હોય.
- ગામનાં ઉત્સાહી, શિક્ષિત અને શિક્ષણમાં રસ ધરાવનાર તથા શૈક્ષણિક યોજનાઓના જાણકાર શિક્ષણવિદ્ તરીકે પસંદ થયેલ હોય.
- પંચાયત/સ્થાનિક સત્તામંડળે પસંદ કરેલ પ્રતિનિધિ PRI સભ્ય તરીકે એસ.એમ.સી.માં સમાવેશ થયેલ હોય.
- ૧૩મા સભ્ય તરીકે ગામના/બાજુના ગામનાં કડિયાની જ પસંદગી થયેલ હોય.
- શાળામાં અભ્યાસ કરતા બાળકોના સમુદાય/જાતિને ધ્યાનમાં રાખીને તમામ જાતિના પ્રતિનિધિ વાળી વાલી એસ.એમ.સી.માં પસંદ કરેલ હોય.
- એસ.એમ.સી. બેંક ખાતાની નાણાંકીય લેવડ દેવડ માટે મહિલા વાલી સભ્યને જ પ્રોમિનન્ટ સભ્ય તરીકે પસંદ કરેલ હોય.
અગત્યની નોંધ: વંચિત જૂથ અને નબળા વર્ગના માતા-પિતાને પણ યોગ્ય પ્રતિનિધિત્વ આપવું જરૂરી છે.
SMC અધ્યક્ષ અને ઉપાધ્યક્ષની પસંદગી
- SMC અધ્યક્ષ અને ઉપાધ્યક્ષ માતા-પિતાના સભ્યોમાંથી ચૂંટવામાં આવે છે.
- આચાર્યશ્રી કે શ્રેષ્ઠ શિક્ષકશ્રી SMCના સચિવ તરીકે જવાબદારી નિભાવશે.
Smc પુનઃરચના બાબત પરિપત્ર
પરિપત્ર ડાઉનલોડ કરો તેમજ પુનઃ રચનાની પ્રક્રિયા માટે શું કરવું?
- વાલી મીટીંગનું આયોજન
- જાહેર સૂચનાઓ દ્વારા વાલીઓને જાણ કરવી
- કાર્યવાહી નોંધ તૈયાર કરી રાખવી
- CRC → BRC → DPC સ્તરે પુનઃ રચનાનું પ્રમાણપત્ર મોકલવું
શાળા વ્યવસ્થાપન સમિતિ (SMC) ની પુનઃ રચના બાબત પરિપત્ર જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો.
High CPC કીવર્ડ્સ સમાવેશિત
(આ કીવર્ડ્સ બ્લોગની SEO રેન્કિંગમાં મદદરૂપ થશે)
- શિક્ષણ વિભાગ ગુજરાત
- RTE act 2009 Gujarat
- NEP 2020 implementation
- School Management Committee formation
- Primary School governance
- Parental involvement in education
- School education policy India
- Free and compulsory education act
- Educational rights for children in India
- Government primary school management
નિષ્કર્ષ:
SMC ની પુનઃ રચના માત્ર કાનૂની ફરજ નહીં, પણ શિક્ષણની ગુણવત્તા સુધારવા માટે એક સશક્ત હથિયાર છે. વાલીઓ, શિક્ષકો અને સ્થાનિક તંત્રની સક્રિય ભૂમિકા દ્વારા શાળાઓ વધુ અસરકારક રીતે કાર્ય કરી શકે છે. દરેક શાળાએ સમયસર અને નિયમ અનુસાર SMC ની પુનઃ રચના કરવા માટે તત્પર રહેવું જરૂરી છે.