હવે બાળકને ધોરણ 1માં પ્રવેશ માટે 6 વર્ષની ઉંમર ફરજિયાત – ગુજરાત શિક્ષણ વિભાગનો મોટો નિર્ણય
પરિચય:
શિક્ષણ એ બાળકના ભવિષ્યની શરુઆત છે. ભારત સરકાર દ્વારા લાગુ કરવામાં આવેલી RTE અધિનિયમ (Right to Education Act) હેઠળ દરેક બાળકને 6થી 14 વર્ષની ઉંમરમાં મફત અને બાધ્યતાપૂર્વકનું શિક્ષણ આપવાનું નિર્ધારિત કરવામાં આવ્યું છે. ગુજરાત રાજ્યના શિક્ષણ વિભાગે RTE પ્રવેશ સંબંધિત એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય લીધો છે – હવે ધોરણ 1માં પ્રવેશ માટે બાળકની ઉંમર ઓછામાં ઓછી 6 વર્ષ પૂર્ણ થયેલી હોવી ફરજિયાત રહેશે.
હાલનો નિયમ અને તેમાં લાવવામાં આવેલ બદલાવ:
હાલ સુધીનો નિયમ:
- ધોરણ 1માં પ્રવેશ માટે 5 વર્ષની ઉંમર પૂરતી માનવામાં આવતી હતી.
- જેના પરિણામે ઘણીવાર શાળા પ્રવેશ વખતે બાળક હજુ બૌદ્ધિક અને માનસિક રીતે સંપૂર્ણ તૈયાર ન હોય.
હમણાંથી લાગૂ થનારો નિયમ:
- હવે ધોરણ 1માં પ્રવેશ માટે બાળકને 6 વર્ષ પૂર્ણ થવા જોઈએ (જે તારીખે વય ગણતરી થશે તે સરકાર દ્વારા દર વર્ષે જાહેર કરવામાં આવશે, સામાન્ય રીતે 1 જૂન સુધી ગણાય છે).
- આ સુધારો **NEP 2020 (ન્યુ એજ્યુકેશન પૉલિસી)**ના માળખાને અનુરૂપ છે.
NEP 2020 અને શૈક્ષણિક માળખું:
NEP 2020 હેઠળ ભારતમાં શૈક્ષણિક માળખું હવે 5+3+3+4 તરીકે ગોઠવાયું છે:
- Foundational Stage (5 વર્ષ):
- 3 વર્ષ Playschool / Anganwadi
- 2 વર્ષ Kindergarten (Balvatika)
- Preparatory Stage (3 વર્ષ): ધોરણ 3 થી 5
- Middle Stage (3 વર્ષ): ધોરણ 6 થી 8
- Secondary Stage (4 વર્ષ): ધોરણ 9 થી 12
અત્યારે બદલાયેલ નિયમ હેઠળ બાળક પહેલા Playschool અને Kindergartenના 5 વર્ષ પૂર્ણ કરીને પછી જ ધોરણ 1માં પ્રવેશ કરશે.
નવા નિયમના લાભો:
- બાળકની સંપૂર્ણ શારીરિક અને માનસિક વૃદ્ધિ માટે અનુકૂળ:
નાની ઉંમરે શાળાની શિસ્ત અને શૈક્ષણિક તણાવ બાળકને પચાવવો મુશ્કેલ હોય છે. 6 વર્ષની ઉંમરે પ્રવેશ આપવાથી બાળકો વધુ સજાગ અને શીખવા માટે તૈયાર હોય છે. - પ્રારંભિક શિક્ષણ પર ભાર:
Playschool અને Kindergartenના 5 વર્ષોના શૈક્ષણિક માળખાથી બાળકના પાયો મજબૂત બને છે. - શિક્ષકો માટે શિક્ષણ પ્રક્રિયા સરળ:
નાના બાળકોને ધોરણ 1ના અભ્યાસક્રમ મુજબ શિક્ષિત કરવાનું જોખમ ઘટે છે. - અંતરરાષ્ટ્રીય ધોરણોને અનુરૂપ:
વિશ્વના ઘણા વિકસિત દેશોમાં પણ ધોરણ 1માં પ્રવેશ માટે 6 વર્ષની ઉંમર ફરજિયાત છે.
આ નિર્ણયથી પિતામાતાઓ પર પડતી અસર:
- નિયોજન વધુ જરૂરી બનશે:
હવે પિતામાતાઓએ બાળકના શાળામાં પ્રવેશ માટે અગાઉથી આયોજન કરવું પડશે, Playschool અને Kindergartenમાં યોગ્ય રીતે દાખલ કરવો પડશે. - પ્રવેશ માટે દસ્તાવેજોની તૈયારી:
શાળાઓ હવે દાખલાના સમયે જન્મતારીખના પ્રમાણપત્રના આધારે કડક રીતે વયની ચકાસણી કરશે.
શાળાઓ માટેના સૂચનો:
- પેરેન્ટ્સ અવેરનેસ કાર્યક્રમો:
શાળાઓએ પિતામાતાઓ માટે માર્ગદર્શન કાર્યક્રમો યોજીને નવા નિયમોની સમજ આપવી જોઈએ. - આંગણવાડી અને બાલવાટિકા સાથે સહયોગ:
Playschool અને Kindergartenમાં બાલકોનું યોગ્ય મૂલ્યાંકન કરીને શાળાએ ધોરણ 1માં પ્રવેશ આપવો જોઈએ.
આ નિર્ણય ક્યાંથી લાગુ પડશે અને ક્યારેથી?
શિક્ષણ વિભાગ આ નિયમોને સમગ્ર રાજ્યના તમામ ખાનગી અને સરકારી શાળાઓમાં લાગુ કરશે. નિયમની અમલતારીખ અને પ્રવેશની વય માટેની કટ ઓફ તારીખ શિક્ષણ વિભાગ દ્વારા દર વર્ષે જાહેર કરવામાં આવશે. 2025-26થી શરૂ થતાં શૈક્ષણિક વર્ષથી આ નવો નિયમ અમલમાં આવશે તેવી શક્યતા છે.
અંતિમ વિચારો:
ગુજરાત શિક્ષણ વિભાગનો આ નિર્ણય લમણાં ભવિષ્ય માટે ઘણો ફળદાયક સાબિત થઈ શકે છે. બાળકના મૂળભૂત શિક્ષણના વર્ષો માટેથી લઈ ધોરણ 1 સુધીના પ્રવાસને વધુ મજબૂત અને અર્થપૂર્ણ બનાવવાનો પ્રયાસ છે.
માતાઓ-પિતાઓએ આ બદલાવને સાચી રીતે સમજવી અને બાળકના ભવિષ્ય માટે યોગ્ય પગલાં લેવા સમયસર તૈયારી કરવી ખુબ જરૂરી છે.
અગત્યની લીંક
SEO કીવર્ડ્સ
- ધોરણ 1 પ્રવેશ માટે 6 વર્ષની ઉંમર
- RTE પ્રવેશ નિયમ 2025
- NEP 2020 હેઠળ પ્રવેશ વય
- ગુજરાત શિક્ષણ વિભાગ સમાચાર
- ધોરણ 1 એડમિશન 2025-26
- 6 વર્ષની વયે શાળા પ્રવેશ